آموزشی، مادر و کودک
درباره علل ترس‌های شبانه کودکان بیشتر بدانید
فروردین
تخمین زده شده است که تقریبا 10 تا 50 درصد کودکان 3 تا 6 ساله، ترس یا کابوس‌های شبانه را تجربه می‌کنند. اما واقعا چرا؟ ترس‌های شبانه کودکان ممکن است تا چه مدتی ادامه پیدا کنند؟ آیا کودکان در بزرگسالی هم با این حالت روانی مواجه می‌شوند؟
در ابتدا باید بدانید که از نظر اصول روانشناسی میان ترس و کابوس شبانه تفاوت‌های زیادی وجود دارد. معمولا ترس‌های شبانه در چند ساعت اول خواب رخ می‌دهند، زمانی‌که کودک شما بسیار عمیق خوابیده است.
درحالی‌که کابوس‌ها در نیمه دوم شب (از ساعت 4 تا 6 صبح و در هنگام خواب رِم (REM)) اتفاق می‌افتند. زمانی‌که کودک شما سبک خوابیده و در حال خواب دیدن است. از نظر آماری میزان شیوع ترس‌های شبانه کودکان کمتر از کابوس‌های شبانه است.
کودکان معمولاً پس از هر کابوس بیدار و پریشان می‌شوند. به‌همین‌دلیل، کابوس‌های کودکان قابل یادآوری هستند. اما در طی ترس‌های شبانه می‌خوابند و وقتی از خواب بیدار می‌شوند آن را به یاد نمی‌آورند. در ادامه به جزئیات بیشتر این مشکلات روحی و راهکارهای کنترل آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
علائم ترس‌های شبانه کودکان
کودک در طول ترس‌های شبانه معمولا خواب است. بنابراین وقتی کسی سعی می‌کند به او دلداری دهد، پاسخی نمی‌دهد. ممکن است با وجود اینکه چشم‌های او باز است، گیج یا مبهم به نظر برسد و آنچه می‌گوید بی‌معنی باشد. ترس‌های شبانه کودکان به طور ناگهانی اتفاق می‌افتند. اغلب با گریه یا فریاد، تپش قلب، تعریق زیاد و تنفس سریع شروع می‌شوند. برخی از کودکان حتی ممکن است بنشینند یا از رختخواب بلند شوند و دور خود بدوند.
معمولاً ترس‌های شبانه کودکان در عرض 10 تا 15 دقیقه برطرف می‌شوند. اگرچه که می‌توانند بیشتر از این ادامه پیدا کنند. طبق تجربه بیش از یک بار در شب اتفاق نمی‌افتند. گاهی اوقات به طور منظم برای هفته‌ها یا ماه‌ها رخ می‌دهند و سپس از بین می‌روند.
علل ترس‌های شبانه کودکان
یکی از علل شایع ترس‌های شبانه کودکان، نداشتن خواب کافی و باکیفیت است. خستگی، تب مداوم و مصرف برخی داروها نیز می‌تواند احتمال ترس شبانه را افزایش دهد.
اگر والدین سابقه ترس یا راه رفتن در خواب را داشته باشند، احتمالا این مشکل در کودک نیز بروز می‌کند. گاهی محرک ترس‌های شبانه علل ساده‌ای مانند اضطراب، سر و صدای ناگهانی و پر شدن مثانه هستند.
راهکارهای کنترل ترس‌های شبانه کودکان
در ادامه به هرآنچه که باید در هنگام مواجهه با ترس‌های شبانه انجام دهید اشاره خواهیم کرد:
- از بیدار کردن کودک خودداری کنید. زیرا با بیدار شدن بیشتر احساس گیجی می‌کند. پس اگر اجازه دهید کودک بخوابد، ترس شبانه سریعتر تمام می‌شود. فرزند شما نیز به یاد نمی‌آورد که چه اتفاقی افتاده است.
- در صورت بیرون آمدن از رختخواب، کودک را دوباره به آنجا هدایت کنید. معمولاً در این شرایط کودک شما به سرعت به خواب می‌رود. اگر فکر می‌کنید ممکن است کودک به خود آسیبی برساند، برای مدتی نزدیک او بمانید.
- سعی کنید یک روال معمول برای حمام، خواندن داستان شب و زمان به رختخواب رفتن کودک برنامه‌ریزی کنید. این کار می‌تواند به افزایش ساعت و کیفیت خواب کمک زیادی کند. کم‌خوابی محرک ترس شبانه در برخی از کودکان است.
- اگر کودک شما هر شب تقریباً در یک ساعت مشخص دچار ترس شبانه می‌شود. سعی کنید کودک را به آرامی نیم ساعت قبل از این زمان بیدار کنید و بعد از چند دقیقه دوباره بخوابد. این راهکار برای برخی از کودکان بسیار موثر بوده است.
- اگر کودک شما در هنگام ترس شبانه بلند می‌شود و حرکت می‌کند. مطمئن شوید که نوع طراحی اتاق خواب برای فرزند شما کاملا امن و آرامش‌بخش است.
برای رفع ترس‌های شبانه کودکان چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر فرزند شما همزمان با ترس شبانه دچار مشکلات تنفسی مانند خروپف است. حتما با پزشک کودکان در مورد ارزیابی گوش، بینی و گلو صحبت کنید. اگر نگران هستید که فرزند شما در اثر ترس‌های شبانه به اندازه کافی یا با کیفیت لازم نمی‌خوابد یا ترس های شبانه کودک شما مکرر و از نظر جسمی آسیب‌زا هستند. این اطلاعات را با پزشک عمومی خود به اشتراک بگذارید.
علائم کابوس‌های کودکان
کابوس خواب بدی است که می‌تواند باعث بیدار شدن کودک در اثر ترس و ناراحتی شود. بسته به توانایی زبانی، کودکان گاهی اوقات می‌توانند رویاهای بد خود را با جزئیات به شما بگویند. طبیعی است که کودک بعد از مواجه با سگ‌های تهاجمی، کوسه یا عنکبوت رویاهای خیالی مانند هیولا ببیند.
بعضي از كودكان كوچكتر به سختي مي‌توانند بعد از يك كابوس به خواب بروند. در نتیجه تا صبح از ترس بیدار می‌مانند. تجربه نشان داده است که شیوع کابوس‌ها در کودکان 10 ساله بیشتر است.
علل کابوس‌های کودکان
رویاهای ترسناک می‌توانند از حدود دو سالگی شروع شده و در سنین سه تا شش سالگی به اوج خود برسند. هنوز علت قطعی آن‌ها مشخص نشده است. اما تصور می‌شود که استرس‌ها و فشارهای معمول تکامل کودک موثر هستند. به عنوان مثال، کودکانی‌که یک رویداد آسیب‌زا مانند آزار جنسی با تصادف را تجربه کرده‌اند. معمولا تا شش ماه آینده کابوس‌های شبانه مکرر دارند.
دیدن گاه‌به‌گاه کابوس‌ها طبیعی است و نیازی نیست نگران باشید. کودکانی که خیلی خیال‌باف هستند ممکن است بیشتر از سایر کودکان کابوس ببینند. کارشناسان معتقدند، کودکانی که در خواب راه می‌روند یا ترس‌های شبانه دارند بیشتر در معرض کابوس دیدن هستند.
اگر فرزند شما مدام کابوس یا رویاهای بد می‌بیند، ممکن است در اثر استرس‌های درونی او باشد. رویدادهای آسیب‌زا نیز می‌توانند باعث کابوس و ترس‌های شبانه کودکان شوند.
راهکارهای کنترل کابوس‌های کودکان
کودکان اغلب پس از دیدن کابوس گریان و ناراحت از خواب بیدار می‌شوند. زیرا امکان تشخیص تفاوت بین رویا و واقعیت را ندارند. با بزرگتر شدن کودکان، آن‌ها بهتر درک می‌کنند که رویاها مسائل حقیقی نیستند. اگرچه بعد از دیدن یک کابوس همچنان به حضور شما برای کسب آرامش نیاز دارند. در ادامه ایده‌هایی وجود دارند که به شما در کنترل کابوس‌ها و رویاهای بد کودکان کمک زیادی می‌کند:
- اگر فرزند شما در طول کابوس‌ها بیدار می‌شود، برای او توضیح دهید که فقط یک خواب بد بوده است. به فرزند خود اطمینان دهید که همه چیز خوب است و مشکلی نیست. یک بوسه و نوازش ممکن است به کودک شما کمک کند تا دوباره آرام شود.
- به فرزند خود بگویید که احساس ترس پس از دیدن کابوس‌ها طبیعی است. از سرزنش یا تحقیر کودک خودداری کنید. زیرا کابوس‌ها برای کودکان بسیار واقعی به نظر می‌رسند.
- اگر مثلا فرزند شما مثلا خواب هیولا دیده است، توضیح دهید که هیولا فقط ساخته ذهن هستند. به او بگویید که چیزهای ساختگی و تخیلی ممکن است ترسناک باشند. اما آن‌ها واقعاً نمی‌توانند به انسان صدمه بزنند.
- اگر فرزندتان در مورد کابوس شب قبل صحبت کرد، به نگرانی‌های فرزند خود گوش دهید. آن‌ها را نادیده نگیرید یا کوچک جلوه ندهید. صحبت کردن در مورد یک خواب بد می‌تواند اثرات منفی احساسی آن را کاهش دهد. اگر به نظر می‌رسد فرزند شما کابوس خود را فراموش کرده است، بهتر است دیگر آن را یادآوری نکنید.
- با بزرگتر شدن فرزندتان او را تشویق و راهنمایی کنید تا بتواند از شر خوابهای بد خود رها شود. می‌توانید از تحسین کودک نیز استفاده کنید. مثلا به او گوشزد کنید که در نبود شما چقدر عالی توانست کابوس دیشب خود را جدی نگیرد.
چه می توان کرد
اگر کودک شما همیشه کابوس‌های زیادی می‌بیند، بهتر راهکارهای زیر را برای حل مشکل او امتحان کنید:
- به آرامی از فرزند خود در مورد تعامل با سایر کودکان، برنامههای تلویزیونی، بازی‌های رایانه‌ای یا سایر تجربیات روز او سوال بپرسید. بدین شکل می‌توانید به فرزند خود کمک کنید تا از تجربیاتی که ممکن است باعث ایجاد کابوس‌ها شوند اجتناب کند.
- به کودک خود کمک کنید تا داستان رویای بد خود را تغییر دهد. به عنوان مثال، اگر کابوس‌های او اغلب شامل دیدن یک بیگانه ترسناک است. به فرزند خود پیشنهاد دهید که در خواب به کمک یک چوب جادویی آن بیگانه را ناپدید کند. فرزند خود را تشویق کنید تا ایده‌هایی در مورد قهرمان شدن در خواب داشته باشد. او می‌تواند در طول روز این ایده‌ها را در ذهن خود مرور کند.
- اطمینان حاصل کنید که کودک شما به طور منظم خواب کافی دارد.
- اگر فرزند شما مستعد اضطراب یا استرس است. به این مسئله فکر کنید که چگونه می‌توانید به او کمک کنید تا قبل از خواب آرام شود.
برای رفع این مشکل چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر کودک شما مدام کابوس می‌بیند و همچنین در طول روز اضطراب زیادی دارد. می‌توانید از یک مشاوره حرفه‌ای بهره‌مند شوید. اگر فرزند شما پس از گذراندن یک رویداد آسیب‌زا مانند تصادف یا آتش‌سوزی کابوس می‌بیند. واقعا مراجعه به روانشناس کودک ضروری است.
سخن آخر
خوشبختانه مشکلاتی مانند کابوس یا ترس‌های شبانه کودکان به راحتی قابل کنترل هستند. اگرچه ممکن این مسئله کمی زمان‌بر باشد. حمایت‌های روانی و عاطفی شما تاثیر زیادی در تسریع این روند دارند. فراموش نکنید که مشورت با روانشناس یا روانپزشک لازم است.
جالب است بدانید که ترس‌های شبانه فقط مختص کودکان نیستند. بلکه در بزرگسالان نیز ممکن است بروز کنند. پس بهتر است کودک خود را در این زمینه سرزنش نکنید!
منابع:
https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/sleep-children-and-nightmares
https://raisingchildren.net.au/preschoolers/sleep/nightmares-night-terrors-sleepwalking/nightmares
https://www.sleepfoundation.org/parasomnias/night-terrors
https://my.clevelandclinic.org/health/articles/14297-nightmares-in-children
https://www.sleepfoundation.org/nightmares/nightmares-in-children