هر آنچه که باید درباره افسردگی پس از زایمان بدانید

افسردگی پس از زایمان

اگرچه به دنیا آمدن نوزاد می‌تواند برای مادر با ظهور احساسات طبیعی مانند هیجان، شادی، ترس و اضطراب همراه باشد. اما وجود پدیده‎ ای به نام افسردگی پس از زایمان (Postpartum depression) قابل انتظار نیست. روانشناسان معتقدند که بیشتر مادران طی دو تا سه روز اول پس از زایمان و تا دو هفته بعد از آن با مشکلی به نام اندوه پس از زایمان یا گرفتگی خلق پس از زایمان (baby blues) مواجه می‌شوند که نباید آن را با افسردگی پس از زایمان اشتباه گرفت. زیرا علائم این مشکل روحی مانند نوسانات خلقی، گریه زیاد، اضطراب و مشکلات خواب، موقت و گذرا هستند. برخلاف افسردگی پس از زایمان که علائم آن شدت بیشتری دارند. در صورت عدم درمان به موقع می‎تواند عوارض جبران‎ ناپذیری ایجاد کند. در مواردی حتی با بروز روان‎پریشی پس از زایمان (Postpartum psychosis) همراه است.

باید بدانید که این مشکل یک نقص یا ضعف شخصیتی نیست. بلکه یکی از عوارض جانبی زایمان محسوب می‌شود. درمان سریع آن می ‎تواند به شما در مدیریت علائم و برقراری ارتباط بهتر با نوزاد کمک زیادی کند. برای آگاهی از علائم، علل و نحوه درمان آن با ما همراه باشید!

با علائم افسردگی پس از زایمان بیشتر آشنا شوید

برحسب اینکه شما به اندوه پس از زایمان، افسردگی پس از زایمان یا روان‎ پریشی پس از زایمان مبتلا شده باشید، علائم متغیری را تجربه خواهید کرد.

علائم اندوه پس از زایمان

علائم اندوه پس از زایمان تنها چند روز تا یک یا دو هفته پس از تولد نوزاد شما بروز می‌کنند. مواردی مانند:

  • نوسانات خلقی
  • اضطراب
  • ناراحتی مداوم
  • تحریک‌پذیری
  • گریه‌های بی‌دلیل
  • کاهش تمرکز
  • بی‌اشتهایی
  • کم‌خوابی یا بی‌خوابی

علائم افسردگی پس از زایمان

اصولا شدت علائم افسردگی پس از زایمان بیشتر است و مدت زمان بیشتری طول می‌کشند. ممکن است در میزان توانایی شما برای مراقبت از نوزاد و انجام کارهای روزانه اختلال ایجاد کنند. اگرچه معمولا در چند هفته اول پس از زایمان ظاهر می‌شوند. اما ممکن است خیلی زودتر یعنی در دوران بارداری یا کمی دیرتر، تا یک سال پس از تولد، شروع شوند. علائمی مانند:

  • نوسانات خلقی شدید
  • گریه‌های ممتد
  • مشکل در برقراری ارتباط با نوزاد، خانواده و دوستان
  • بی‌اشتهایی یا خوردن بیش‌ از حد معمول
  • بی‌خوابی یا خواب زیاد
  • خستگی شدید یا از دست دادن سریع انرژی
  • کاهش علاقه به انجام فعالیت‌هایی که قبلاً از آن‌ها لذت می‌بردید
  • تحریک‌پذیری و عصبانیت شدید
  • نا امیدی
  • احساس بی‌ارزشی، شرم یا گناه
  • کاهش قدرت تفکر، تمرکز یا تصمیم‌گیری
  • بی‌قراری
  • اضطراب شدید و بروز حملات پانیک (وحشت‌ زدگی)
  • داشتن افکار آسیب رساندن به خود یا نوزاد
  • بروز افکار خودکشی

در صورت عدم درمان، ممکن است این علائم ماه‌ ها یا حتی سال‌ ها همراه شما باشند.

افسردگی پس از زایمان

علائم روان‎ پریشی پس از زایمان

این عارضه معمولا در هفته اول پس از زایمان با علائمی مانند موارد زیر بروز می‌کند:

  • سردرگمی
  • داشتن افکار وسواسی در مورد نوزاد
  • توهم
  • اختلالات خواب
  • انرژی و تحریک بیش‎ ازحد
  • پارانویا و سوءظن
  • تلاش برای آسیب رساندن به خود یا نوزاد

از آنجایی‌ که علائم ذکر شده تا حدودی با علائم افسردگی پس از زایمان متفاوت هستند، نباید این دو عارضه یکسان تلقی شوند. روان‌پریشی پس از زایمان ممکن است منجر به افکار یا رفتارهای تهدیدکننده زندگی شود و نیاز به درمان فوری دارد.

جالب است بدانید که پدران نیز در اثر فشار، گاهی علائم افسردگی پس از زایمان را تجربه می‎کنند. حتی ممکن است تغییراتی در الگوی غذا خوردن و خواب آن‌ ها ایجاد شود. پس آن‎ها نیز به درمان‌های روانی و حمایتی نیاز دارند.

علل بروز افسردگی چیست؟

اگرچه هنوز هیچ دلیل قطعی برای افسردگی پس از زایمان وجود ندارد. اما مشخص شده است که مسائل جسمی و احساسی ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند. مواردی مانند:

  • تغییرات جسمی. پس از زایمان، کاهش شدید هورمون‎ها (استروژن و پروژسترون) ممکن است به بروز افسردگی کمک کند. کاهش هورمون‌های تولید شده توسط غده تیروئید نیز می‌تواند باعث احساس خستگی، تنبلی و افسردگی شود.
  • مسائل عاطفی. کم‎ خوابی در ماه‌های اول برای نگهداری از نوزاد، توانایی شما را برای انجام کارهای دیگر کاهش می‌دهد. در نتیجه ممکن است احساس کنید که کنترل زندگی خود را از دست داده‎ اید. ماهیت شما تغییر کرده است و از جذابیت شما کم شده است. هر یک از این مسائل می‌تواند به بروز افسردگی پس از زایمان کمک کند.

فاکتورهای خطر رایج افسردگی

افسردگی پس از زایمان

اگرچه هر مادری، بعد از تولد هرکدام از فرزندان خود می‎ تواند افسردگی پس از زایمان را تجربه کند. اما وجود فاکتورهای خطر زیر می‎ تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد:

  • داشتن سابقه افسردگی چه در دوران بارداری و چه قبل و بعد از آن
  • ابتلا به اختلال دوقطبی
  • داشتن سابقه خانوادگی افسردگی یا سایر اختلالات خلقی
  • مواجهه با رویدادهای استرس‌زا در طول یک سال قبل از بارداری یا زایمان
  • زایمان چندقلو
  • بروز مشکلاتی در شیردهی
  • وجود مشکلات قبلی در رابطه زناشویی
  • داشتن مشکلات مالی
  • نبود پشتیبانی عاطفی
  • مواجهه با بارداری بدون برنامه یا ناخواسته

عوارض افسردگی پس از زایمان

اگر افسردگی پس از زایمان درمان نشود، می‎ تواند باعث اختلال در نوع رابطه مادر و فرزند شود. گاهی اوقات به یک اختلال افسردگی مزمن تبدیل می‎ شود. این عارضه در آینده خطر ابتلا به افسردگی شدید را در زنان افزایش می‌دهد. وقتی مادر افسرده است، احتمال بروز افسردگی در پدر نوزاد نیز افزایش می‎ یابد. کودک نیز بیشتر در معرض مشکلات رفتاری مانند بی‌قراری، مشکلات خواب و تاخیر در رشد کلامی است.

آیا امکان پیشگیری از افسردگی پس از زایمان وجود دارد؟

اگر با وجود سابقه افسردگی (بویژه افسردگی پس از زایمان)، قصد بارداری دارید یا متوجه شده ‎اید که باردار هستید، به پزشک اطلاع دهید. زیرا در دوران بارداری، پزشک می‎ تواند علائم شما را از نزدیک تحت نظر داشته باشد. افسردگی خفیف را می‎ توان با مشاوره یا سایر درمان‎ها مدیریت کرد. در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به مصرف داروهای ضد افسردگی حتی در دوران بارداری باشد.

پس از تولد نوزاد، پزشک ممکن است انجام معاینه زودهنگام را توصیه کند. زیرا این مشکل هرچه زودتر تشخیص داده شود، سرعت روند درمان افزایش می‎ یابد. گاهی برای پیشگیری، پزشک بلافاصله پس از زایمان مصرف داروهای ضد افسردگی یا روان‎ درمانی را توصیه می‌کند.

افسردگی پس از زایمان

نحوه صحیح تشخیص افسردگی پس از زایمان

در طی ملاقات با روانپزشک، معمولاً در مورد احساسات و افکار شما صحبت می‎ شود. بدین‎ شکل، امکان تمایز میان افسردگی پس از زایمان با اندوه پس از زایمان یا روان‎ پریشی پس از زایمان فراهم می‎ شود. متاسفانه اکثر مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان، علائم خود را نادیده می‎ گیرند یا از بیان آن‎ها خجالت می‎ کشند. بدون نگرانی، علائم خود را با پزشک در میان بگذارید تا یک برنامه درمانی مفید برای شما ارائه شود.

روش‎های درمانی افسردگی پس از زایمان

اگر مشکل کم‎ کاری تیروئید دارید یا به بیماری زمینه‎ ای دیگری مبتلا هستید، پزشک ابتدا به درمان آن‎ها می‎ پردازد. در مرحله بعد روان‎ درمانی آغاز می‎شود. اگرچه اندوه پس از زایمان طی چند روز تا یک یا دو هفته خود‎به‎ خود از بین می‎ رود. اما بهتر است:

  • تا جایی‏که می‎توانید استراحت کنید
  • از خانواده و دوستان خود کمک بگیرید
  • زمانی را برای مراقبت از خود اختصاص دهید
  • از مصرف الکل و داروهای مخدر پرهیز کنید زیرا باعث بدتر شدن تغییرات خلقی شما می‎ شوند

افسردگی پس از زایمان اغلب با روان‎ درمانی، دارو درمانی یا هر دو روش درمان می‎ شود. از طریق روان‎ درمانی می ‎توانید راه‎های بهتری برای کنار آمدن با احساسات خود، حل مشکلات، تعیین اهداف واقع‎ بینانه و پاسخ مثبت به موقعیت‏ها پیدا کنید. حتی در این حین، ممکن است پزشک برای شما داروی ضد افسردگی تجویز کند. خوشبختانه اکثر داروهای ضد افسردگی را می ‎توان در دوران شیردهی استفاده کرد. زیرا عوارض جانبی کمی برای نوزاد ایجاد می‎ کنند.

مطمئن باشید که با انتخاب یک روند درمانی مناسب، علائم افسردگی پس از زایمان بهبود می‎ یابند. فراموش نکنید که گاهی افسردگی پس از زایمان می‎ تواند ادامه یابد و به افسردگی مزمن تبدیل شود. به‎ همین‎ دلیل، مهم است که بعد از شروع بهبودی، روند درمان ادامه یابد. قطع زودهنگام درمان ممکن است منجر به عود افسردگی شود.

اگر شدت علائم افسردگی پس از زایمان در شما شدید باشد، احتمالا روان‎ پریشی را نیز تجربه خواهید کرد. معمولا روان‎ پریشی بعد از زایمان نیاز به درمان فوری در بیمارستان دارد. برای کنترل علائم آن اصولا از ترکیب داروهای ضد روان‎پریشی، تثبیت‎ کننده خلق‎ وخوی و بنزودیازپین‎ ها استفاده می‎ شود. مصرف برخی از این داروها برای زنانی که در حال شیردهی هستند توصیه نمی‎ شود.

درصورتی‎که دارو درمانی موثر نباشد، ممکن است شوک‎ درمانی یا ECT توصیه شود. در طی این روش، جریان‌های الکتریکی کوچکی از مغز عبور می‎ کنند که باعث تشنج مختصر می‎ شوند. به نظر می‎رسد ECT باعث تغییراتی در شیمی مغز می‏ شود که می ‏تواند علائم روان‏پریشی و افسردگی را کاهش دهد.

برای رفع افسردگی پس از زایمان چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر بعد از تولد نوزاد با علائم ذکر شده مواجه شدید، حتما در اسرع وقت با روانپزشک مطرح کنید. به‌خصوص اگر بعد از دو هفته این علائم از بین نرفتند یا حتی بدتر شدند. مراقبت از کودک یا انجام کارهای روزمره برای شما سخت شده است. افکار آسیب رساندن به خود یا نوزاد به سراغ شما آمده‌اند.

توصیه می‎ کنیم اندوه پس از زایمان، افسردگی پس از زایمان و روان‎پ ریشی پس از زایمان را دست کم نگیرید. زیرا هرکدام به نوعی بر روی روند طبیعی زندگی شما موثر هستند. گاهی این مسائل باعث قطع رابطه کودک با مادر یا حتی طلاق زن و شوهر شده ‎اند!

منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/postpartum-depression/diagnosis-treatment/drc-20376623

https://www.webmd.com/depression/guide/postpartum-depression

https://www.nhs.uk/conditions/baby/support-and-services/feeling-depressed-after-childbirth/

https://www.nhs.uk/conditions/baby/support-and-services/feeling-depressed-after-childbirth/

مقالات مرتبط: مراقبت از خود در جایگاه مادر

دیدگاهتان را بنویسید